Mısır yeni anayasasında ilk madde sürprizi

Anayasal deklarasyon, bir kurucu anayasa taslağı hükmünde. Şimdi toplumun tüm kesimlerinden, en az 10 genç ve kadının da bulunacağı 50 kişilik bir komisyon bu taslağa 60 gün içinde toplumsal diyalog yoluyla son şeklini verecek. Sonraki 30 gün içinde metin halk oyuna sunulacak. Ardından en geç 60 gün içinde parlamento seçimi yapılacak. Cumhurbaşkanı seçimi de dahil tüm geçiş dönemi toplam 9 ay içinde tamamlanacak. Bu süreçte yasama yetkisi geçici cumhurbaşkanında olacak. Mısırlı siyasi yorumcu Besim Sabri, haber sitesi Al Monitor’da taslağı değerlendirdi. Sabri, bazı değişiklikler yapılması neredeyse kesin olan taslakta özetle şu noktalara dikkat çekti:

EN TEPEYE ÇIKTI

Darbeyi ilk aşamada destekleyen, önceki günkü katliamın ardından siyasi süreçten çekildiğini açıklayan Selefilerin Nur Partisi, iki başbakan adayını engellemişti. Anayasal süreçte de etkilerini koruyorlar. Nitekim Muhammed Mursi döneminde hazırlanan 2012 Anayasası’nda liberal muhalefetin en çok tepkisini çeken şer’i hukukun kaynağının “ehl-i sünnet vel cemaat” olduğunu düzenleyen 219’uncu madde bu kez 1’nci maddede yer aldı.

EHL-İ SÜNNET VEL CEMAAT

Yeni “şeriat maddesi” şöyle: “Mısır Arap Cumhuriyeti; sistemi demokratik olan, vatandaşlık ilkesine dayanan, devlet dininin İslam, resmi dilin Arapça olduğu bir devlettir ve İslam Şeriatı’nın ilkeleri (genel delilleri, temel ve fıkhi kuralları ile ehl-i sünnet vel cemaat öğretilerinde tanınan kaynakları da dahil), yasamanın ana kaynağıdır.”

YİNE ÜÇ İLAHİ DİN

Selefiler, din özgürlüğünü sadece “üç ilahi din” ile kısıtlı tutmayı başardılar. 1971 Anayasası tüm dinleri kapsıyordu. 2012 Anayasası’nda “üç ilahi din” kısıtlaması gelmişti. Yeni taslakta da 7’nci madde bu yönde. Buna karşın 2012 anayasasının yasamada El Ezher’e verdiği danışma yetkisi taslakta yer bulmadı. El Ezher’in birçok din adamı darbeyi kınamıştı. Müslüman Kardeşler anayasal deklarasyonu reddederken, muhalefetin itici gücü Temerrüd’ün genç liderleri de “Haberimiz yoktu. Bize kimse danışmadı. Şaşırdık” dediler. Selefiler sessiz.

TARTIŞMALI DİĞER MADDELER

TEK KANATLI MECLİS

Meclisin üst kanadı olan Şura Meclisi’nden hiç bahsedilmemesi ve halk tarafından seçilmiş cumhurbaşkanına gönderme yapılması, tek kanatlı bir meclise sahip karma bir siyasi sistemin öngörüldüğünü gösteriyor. Parlamentoda sandalyelerin yarısı işçilere ve çiftçilere ayrılmıştı. Yeni taslakta böyle bir madde yok.

İFADE ÖZGÜRLÜĞÜNE SINIR 

Taslakta tepki çekecek başka değişiklikler de var. Grev hakkından bahsedilmiyor. 7’nci madde, ifade özgürlüğünün “kanunlarla sınırlı olduğunu” vurguluyor. Devletin “kamu hizmeti” adıyla vatandaşları “zorla çalıştırmasına” imkan sağlayan 9’ncu madde korunuyor. Anayasa Mahkemesi 2012 Anayasası ile kırpılan yetkilerini 18’nci madde ile geri alıyor. 19’uncu madde ise sivillerin askeri mahkemede yargılanmasına imkan tanıyor.

YENİ ANAYASAYA TEPKİLER BÜYÜYOR

Ordunun atadığı geçici Cumhurbaşkanı Mansur tarafından açıklanan geçici anayasa, orduyu destekleyen bazı siyasi partilerin tepkisi çekti.

Mısırʹda ordu tarafından göreve getirilen geçici Cumhurbaşkanı Adli Mansur tarafından ilan edilen 33 maddelik geçici anayasaya yönelik tepkiler artarken, siyasi kesimlerin birçoğu geçici cumhurbaşkanının "seçilmiş değil atanmış" oluşunu ret gerekçesi gösterirken, bir kısım siyasi güçler ise hazırlık aşamasında tüm siyasi grupları kapsayan istişarelerin yapılmaması nedeniyle geçici anayasayı tartışıyor.

Müslüman Kardeşler Teşkilatıʹnın (İhvan) siyasi kanadı iktidardaki Hürriyet ve Adalet Partisi (HAP) Genel Başkan Yardımcısı Isam el-Uryan, yaptığı yazılı açıklamada, "darbecilerin" yasama erkini halkın seçtiği meclisin elinden aldığını ve bu hukuk dışı uygulama ile ülkenin demokrasi yolundaki kazanımlarını yitirerek "sıfır noktasına" geri döndüğünü belirtti.

İHVAN KABUL ETMİYOR

İhvanʹın Siyasi İşlerden Sorumlu Yöneticisi Hisam el-Mirgani de geçici Cumhurbaşkanı Mansur tarafından ilan edilen 33 maddelik geçici anayasayı "batıl" olarak nitelendirerek, anayasanın, hukuka ve demorasiye müdahale eden "darbecilerin" elinden çıktığı için meşruiyetinden söz edilemeyeceğini dile getirdi.

NUR PARTİSİʹNDEN KARIŞIK SİNYALLER

Mısırʹda ordunun açıklamasını ve Mansurʹun geçici cumhurbaşkanı olarak atanmasını onaylayan Selefi eğilimli Nur Partisi ise yeni anayasayı düzenleyecek komiteyi olşturacak üyeleri atama yetkisinin cumhurbaşkanına verilmesine ve bu yetkilendirmenin halkın görüşüne danışılmadan yapılmasına itiraz ederek, geçici anayasayı kabul etmediklerini açıkladı.

Nur Partisi Genel Başkanı Yunus Mahyun, AA muhabirine yaptığı açıklamada, partisinin,Mısır Milli Savunma Bakanı Abdulfettah es-Sisi ile anayasada değişiklik yapacak komitenin üyelerinin halk tarafından seçilmesi üzerine anlaştıklarını ifade etti.